MENU
Hodowla koni remontowych hrabiego Antoniego Lanckorońskiego w Jagielnicy - grupa koni z pracownikami stadniny.

Dodał: Antoni Kuczek° - Data: 2023-04-28 19:27:27 - Odsłon: 636
czerwiec 1936

Jagielnicki zamek położony jest nie w samej Jagielnicy, ale w sąsiedniej Nagoriance (Nagórzance), utworzonej po rozdziale miasteczka na rzece Czerkasce. Stara forteca stoi na wysokim brzegu rzeki i patrzy na wioskę, z którą wiąże ją historia.Pierwsza wzmianka o Jagielnicy datuje się na rok 1448. W 1454 roku w drodze do Kamieńca, na kilka dni zatrzymał się król Kazimierz Jagiellończyk.
Pod koniec XV wieku na wzgórzu o trójkątnym kształcie wybudowano zamek. Ściany były z dębowych i sosnowych bali wewnątrz wypełnione ziemią i piaskiem. Na zewnątrz ściany oblepiano gliną – chroniąc je w taki sposób przed ogniem. Od dziedzińca na ścianach biegły kryte galerie, z których broniono się. Spoglądając teraz na pozostałości po zamku, trudno to wszystko sobie wyobrazić”.
Do zamku ze wsi kawałek drogi. Idąc asfaltową drogą i oglądając zabudowania mieszkańców Jagielnicy – zarówno te murowane, jak i te opuszczone, zniszczone, chyba jeszcze z XIX wieku. Mieszkańcy opowiadają o podziemnych korytarzach wiodących w różnych kierunkach z zamku. Podobno były one tak wysokie i szerokie, że można było jechać po nich karetą. Mogli tam zmieścić się jeźdźcy jadący naprzeciwko sobie. Wzdłuż korytarzy stale paliły się pochodnie. Miały one też otwory wentylacyjne i wyjścia w razie oblężenia zamku.
W 1581 roku król Stefan Batory za zasługi dla Rzeczpospolitej przyznaje Jagielnicę staroście Skały Podolskiej Stanisławowi Lanckorońskiemu. To Lanckorońscy przebudowali drewniany zamek na murowaną fortecę. Nowa forteca stała się jedną z większych na Zachodnim Podolu. „Była to fortyfikacja w stylu holenderskim, gdy spojrzeć na nią z lotu ptaka to podobna jest do grotu strzały. Mamy tu wysokie bastiony i strzelnice, głęboką fosę i bramę, ozdobioną herbami Lanckorońskich. Gdy zamek oblegał wróg, bramę zamykano, most podnoszono, a fosę zalewano wodą.
W czasach pokoju zamek funkcjonował jako siedziba komendanta i niewielkiej załogi, złożonej ze szlachty, kozaków rejestrowych i służby. W 1648 roku zamek wytrzymał oblężenie kozackie, ale w 1655 roku został zdobyty przez zdradę obrońców. Po 1672 roku zamek stał się siedzibą Ibrahima Szejtana, ale już w 1684 zamek odwiedził Jan III Sobieski. Działania wojenne zniszczyły fortyfikacje, ale po modernizacji w XVIII wieku stał się główną rezydencją Lanckorońskich na Podolu.
W 1817 roku Antoni Lanckoroński sprzedaje zamek rządowi austriackiemu. Z zamku zagraniczni przedsiębiorcy zrobili fabrykę tytoniu. Bramę wjazdową i dwa bastiony rozebrano, fosę zasypano. We wsi nastawiono się na hodowlę wysokich roślin o dużych liściach i ciężkim zapachu, z których w fabryce produkowano papierosy. Jagielnicka fabryka miała ponad 7 tys. tytoniowych plantacji. Nawet jak na dzisiejsze czasy, była to potężna produkcja. Plantatorzy przechodzili w fabryce odpowiednie szkolenie. Dbano też o kulturę wioski.W zakładzie powstały różne organizacje społeczne, straż pożarna. Ludzi uczono gospodarki, hodowli tytoniu, doglądania sadów, wzrastał dobrobyt. Polacy, którzy zajmowali kierownicze stanowiska w fabryce, dbali o poziom kultury i wychowanie religijne. Przy fabryce działała orkiestra dęta, chór, organizowano różne imprezy.
W XX wieku zamek przetrwał dwie wojny. Za Niemców dalej funkcjonowała tu fabryka, ale część terenu przeznaczono na sanatorium dla pilotów niemieckich. Dla nich wybudowano tu nawet basen. Odchodząc Niemcy częściowo zniszczyli zamek, paląc wydział fermentacji, magazyny i archiwum.
Nowa władza po odbudowaniu zakładu kontynuowała tu produkcję wyrobów tytoniowych. Fabryka działała dopóki przynosiła zyski. Za czasów niepodległej Ukrainy zakład sprywatyzowano i zaczął on podupadać, aż całkowicie splajtował. W roku 2000 zamek wykupił rosyjski biznesmen Aleksander Potiomkin, ale z czasem i on sprzedał posiadłość. Wziął 950 tys. dolarów. Znaleźli się kupcy z województwa czerkaskiego i teraz oni są właścicielami 14 216 m kw. powierzchni użytkowej i 4,4 ha terenów wokół zamku. Jednak około 400 m kw. należy do rosyjsko-ukraińskiej spółki „Global-Kosmetik”. Położenie przy trasach ma Kamieniec i Czerniowce stwarza dogodne warunki do rozwoju turystyki w starych murach. ("Kurier galicyjski" 15-28 maja 2012 Nr 9)

  • /foto/8793/8793015m.jpg
    1903
  • /foto/10372/10372784m.jpg
    1918 - 1939
  • /foto/10372/10372800m.jpg
    1937

Narodowe Archiwum Cyfrowe NAC , Warszawa

Poprzednie: Zamek szlachecki / twierdza Strona Główna Następne: Zamek szlachecki / twierdza