Latem 1887 r . w Tarnopolu odbyła się druga regionalna wystawa etnograficzna.
Pomysł zorganizowania niezwykłego spektaklu dla miasta prowincjonalnego wyszedł od hrabiego Włodzimierza Dzieduszyckiego w lutym 1887 r., kiedy okazało się, że arcyksiążę i następca tronu Rudolf Habsburg przyjedzie do Galicji.
Ideę spotkania z gościem na wysokim szczeblu poparł gubernator Galicji Zaleski, ale w komitecie organizacyjnym znaleźli się tylko Polacy. Spowodowało to niezadowolenie Ukraińców i Żydów, którzy utworzyli własne komitety. Komitetowi ukraińskiemu przewodniczyli Aleksander Barwiński i Władysław Fedorowicz
W parku zbudowano łuk triumfalny. Z okazji wizyty na wystawie arcyksięcia i księcia koronnego Rudolfa Habsburga ulice miasta oświetlone były 20 lampami elektrycznymi. Ogromny reflektor z komina młyna Galla, który stał na terenie obecnego urzędu podatkowego, oświetlił dworzec kolejowy.
Rudolf Habsburg przybył do Tarnopola 5 lipca - dwa dni przed wielkim otwarciem wystawy. Na dworcu przywitał go chór ludowy z Denisowa, Kupczyńców, Horodyszcza i ośmiu innych wiosek pod przewodnictwem ojca Józefa Witoszyńskiego. Arcyksiążę zamieszkał u pułkownika 10. pułku Ułanów F. Zaleskiego na Placu Sobieskiego, a jego orszak - w Hotelu Puntscherta.
Następnego ranka arcyksięciu Rudolfowi Habsburgowi przedstawiono gości honorowych i zwiedził on wystawę w pięciu sektorach: narzędzia i sprzęty; żywność i napoje, odzież i obuwie; przedmioty obrzędów i obyczajów ludowych oraz sztuka ludowa.
W 1887 r. mieszkańcy Tarnopola zostali pionierami na Ukrainie, organizując wystawę pod gołym niebem. Chłopi z całej Galicji śpiewali pieśni dożynkowe i tańczyli. Kolejną atrakcją wystawy w Tarnopolu był udział chłopów w tradycyjnych strojach z całej wschodniej Galicji.
W. Fedorowicz zaprosił miejscowego fotografa A. Silkiewicza do zrobienia zdjęć tych grup etnicznych na potrzeby albumu. Silkiewicz wykonał 50 zdjęć. Uwiecznił typy etnograficzne odzieży z 37 powiatów i 49 wiosek, w tym bardzo odległych - Mikuliczyna (w powiecie nadwórniańskim) Kropiwnika (w pow. drohobyckim), Ispasa (w pow. wyżnickim), Czesnyka (pow. rohatyński), Berlina (w pow. brodzkim), Podhorców (pow. złoczowski), Serafiniec (w pow. horodeńskim), Kulikowa (w pow. żółkiewskim) i innych. Stroje ludowe Ziemi Tarnopolskiej reprezentowane są przez 14 wiosek z podolskiego Naddniestrza (wsie Dobrowlany, Hermakówka, Senków - na zdjęciach widzimy starszych gospodarzy, młode kobiety z mężczyznami, dziewczęta i chłopców, i całe rodziny), a także z okolic Trembowli, Brzeżan, Zbaraża i Czortkowa.
Album ze strojami ludowymi Alfreda Silkiewicza jest nadal przechowywany w dwóch egzemplarzach we Lwowie, w Muzeum Etnograficznym i w Bibliotece im. W. Stefanyka ukraińskiej Akademii Nauk. Za pośrednictwem Iwana Franki trzecia kopia albumu została zakupiona przez czeskiego etnografa Františka Řehořa i przeniesiona do Muzeum Narodowego w Pradze, gdzie jest przechowywana do dziś. Dwadzieścia reprodukcji zdjęć z albumu znajduje się w zbiorach Muzeum Historii Lokalnej w Tarnopolu.
Jak pisał dziennikarz Iwan Franko dla Kuriera Lwowskiego : „Głównie dzięki energii i wytrwałości Władysława Fedorowicza udało nam się pokonać wszystkie przeszkody. Pan gubernator przyczynił się również do tego, że propozycje Ukraińców zostały przyjęte przez Komitet Czterdziestu jednogłośnie i bez dyskusji, oraz że wystawa etnograficzna w Tarnopolu pod kierunkiem W. Fedorowicza godnie reprezentuje ludność ukraińską i troskę lokalnych mieszkańców o zachowanie zabytków i rozwój istniejących gałęzi przemysłu.
To właśnie w Tarnopolu po raz pierwszy na Ukrainie eksponaty zostały wystawione pod gołym niebem podczas Krajowej Wystawy Etnograficznej w 1887 r . Następnie w Starym Parku znajdowały się domy z Podola, Nadbuża, Huculszczyzny i Naddniestrza.
II
Systematyczny i pełny opis wystawy jest przedwczesny, o ile nie jest ona całkowicie zorganizowana, a nawet niekompletna, ponieważ codziennie pojawiają się nowe przedmioty i zgłaszani są nowi uczestnicy. Jeśli zacznę opis na podstawie obecnie dostępnych materiałów, zrobię to z zastrzeżeniem, że po przedstawieniu ogólnego opisu będę mógł, w miarę pojawiania się nowych eksponatów, dodawać uzupełnienia do już nakreślonego obrazu.
Podstawą klasyfikacji obiektów etnograficznych jest zasada współczesnej geografii - charakteryzująca populację w dorzeczach głównych rzek regionu. Bez względu na to, czy w tym przypadku zasada ta jest jak najbardziej poprawna z możliwych, nie podejmuję się wcześniejszej oceny, ale wydaje się, że Galicja (mówię tylko o Galicji Wschodniej, ponieważ tylko ona zostanie zaprezentowana na tej wystawie), ma więcej różnych typów etnograficznych niż główne dorzecza.
Na przykład dorzecze rzeki Stryj, choć nie jest jednym z głównych, jest reprezentowane wzdłuż jej biegu przez trzy lub cztery typy: Bojków-Werchowyńców, z różnymi Tucholcami, Podgórzanami i Podolanami. Można również spierać się z autorami planu wystawy co do określenia, które dorzecza są główne. Wyróżnili oni dorzecze górnego Prutu i Czeremoszu (region huculski), Zbrucz (Podole galicyjskie), Bug (rejon Sokala) i Dniestr.Jeśli możemy powiedzieć o dwóch pierwszych, że w rzeczywistości pod względem etnograficznym reprezentują one pewną całość, która na pierwszy rzut oka pokazuje ich odrębność, to w żaden sposób nie możemy powiedzieć tego samego o pozostałych dwóch.
Dziwi przede wszystkim, dlaczego wyróżnili oni dorzecze Bugu, a pominęli znacznie większe i bardziej charakterystyczne dorzecze Sanu. Gdyby to zrobili, przekonaliby się, że dolna część tego ostatniego nie różni się etnograficznie od dorzecza Bugu i że ten typ etnograficzny nie jest charakterystyczny tylko dla tego dorzecza.
Pomijając San, nie uwzględnili bardzo interesujących i ważnych typów etnograficznych w jego środkowym i dolnym biegu - Łemków i tak zwanych Bajcarów - typów przejściowych między elementami ukraińskimi, polskimi i słowackimi. Dorzecze Dniestru również nie reprezentuje żadnego typu etnograficznego, wręcz przeciwnie, przesuwając się w dół Dniestru i jego dopływów można by wyróżnić co najmniej cztery typy etnograficzne, nie licząc lokalnych, często istotnych odmian.
Tak więc górne partie Dniestru, Stryja, Świcy, Łomnicy i obu Bystrzyc zamieszkują raczej jednorodne, ale niezwykle ciekawe typy Bojków, głównie pasterzy, owczarzy i handlarzy bydła, wśród których można wyróżnić interesującą odmianę Bojków synowódzkich - sklepikarzy i handlarzy. Ich rolnictwo jest w stanie pierwotnym, natomiast rozwija się hodowla bydła mlecznego, a pozostałości starożytnego życia rodzinnego, wspólnoty patriarchalnej, zostały w większości zachowane. Charakterystyczny strój i bardzo archaiczny język - to główne cechy tego typu, bardzo interesujące dla etnografa lecz prawie nie przedstawione na bieżącej wystawie, z wyjątkiem wygiętej drewnianej obręczy koła wozu, przysłanego przez pana Błażowskiego z Drohobycza) .
Równolegle do pasma górskiego, zamieszkałego przez Bojków, gdzie góry zamieniają się w łagodne wzgórza, widzimy Pogórzan, również charakterystycznych i uderzająco różnych od górali. Są to głównie rolnicy, chętni do rzemiosła i przemysłu, pracujący w wielu miejscach, jako górnicy, w fabrykach, tartakach, kopalniach soli, mobilni i idący z duchem czasu. Indywidualiści w życiu rodzinnym, kochają przede wszystkim prostotę, siłę i czystość w całym swoim stroju, sprzęcie i narzędziach. Ten typ również nie został wystarczająco reprezentowany na wystawie.
Tym bardziej nie możemy liczyć na właściwe odzwierciedlenie trzeciego z typów Naddniestrza - tak zwanych Dolaków, żyjących w podmokłych i mokrych dolinach górnego Dniestru i jego dopływów od Sambora do Żurawna. Ten typ jest na ogół flegmatyczny, powolny, całkowicie poświęcony rolnictwu, mniej zainteresowany rzemiosłem i edukacją. Długie, do ziemi, ubrania, zwykle lniane lub z białego płótna, ciasne i mniej schludne niż u Pogórzan chaty. Typowe dla gór i Pogórza brogi stopniowo zanikają, ich miejsce zajmują stogi i kopy.
To, że dzielimy się tymi wszystkimi uwagami, nie ma na celu sformułowania jakiegokolwiek oskarżenia przeciwko komitetowi organizującemu wystawę. W naszym pierwszym artykule czytelnik zobaczył, jak trudne były początki wystawy, jak krótki był czas na jej przygotowanie i jak małymi środkami dysponowali organizatorzy. Na to, aby dokładnie przedstawić wszystkie typy ukraińskiej ludności Galicji, jej gospodarkę i życie rodzinne, potrzeba byłoby co najmniej trzy razy więcej miejsca i czasu oraz dziesięć razy więcej pieniędzy. Mimo wszystko komitet wiele zrobił i możemy śmiało powiedzieć, że wystawa będzie pokazywać szeroki, peryferyjny pas Galicji wschodniej, poczynając od huculskiej wyspy etnograficznej i przesuwając się na północny zachód w stronę Pokucia, dużego zakątka między Dniestrem, Zbruczem, Podolem i resztą regionu aż po Bug.
Wreszcie, jest nadzieja, że udział żywych grup chłopskich z całego regionu, wybranych i wysłanych przez departamenty powiatowe, w wielu przypadkach będzie w stanie uzupełnić luki wynikające z warunków niezależnych od komitetu wystawienniczego. Do tej pory około 30 oddziałów powiatowych obiecało zapewnić przybycie przedstawicieli chłopów w strojach typowych dla każdego obszaru, po dwie, trzy lub więcej par.
Dlatego nasz opis zostanie pogrupowany według materiałów zebranych na wystawie. Jeden artykuł obejmie tematykę związaną z regionem huculskim, a następnie Pokucie, Naddnieprze, Podole i Nadbuże, a w dodatkach przedstawimy przegląd materiałów związanych z poszczególnymi rejonami i innymi typami etnograficznymi.
"Przewodnik informacyjny po wystawie etnograficznej urządzonej w Tarnopolu na cześć przybycia jego Ces. Wysokości Najdostojniejszego Arcyksięcia Rudolfa" autor Karol Falkiewicz 1887 Tarnopol
Pomysł zorganizowania niezwykłego spektaklu dla miasta prowincjonalnego wyszedł od hrabiego Włodzimierza Dzieduszyckiego w lutym 1887 r., kiedy okazało się, że arcyksiążę i następca tronu Rudolf Habsburg przyjedzie do Galicji.
Ideę spotkania z gościem na wysokim szczeblu poparł gubernator Galicji Zaleski, ale w komitecie organizacyjnym znaleźli się tylko Polacy. Spowodowało to niezadowolenie Ukraińców i Żydów, którzy utworzyli własne komitety. Komitetowi ukraińskiemu przewodniczyli Aleksander Barwiński i Władysław Fedorowicz
W parku zbudowano łuk triumfalny. Z okazji wizyty na wystawie arcyksięcia i księcia koronnego Rudolfa Habsburga ulice miasta oświetlone były 20 lampami elektrycznymi. Ogromny reflektor z komina młyna Galla, który stał na terenie obecnego urzędu podatkowego, oświetlił dworzec kolejowy.
Rudolf Habsburg przybył do Tarnopola 5 lipca - dwa dni przed wielkim otwarciem wystawy. Na dworcu przywitał go chór ludowy z Denisowa, Kupczyńców, Horodyszcza i ośmiu innych wiosek pod przewodnictwem ojca Józefa Witoszyńskiego. Arcyksiążę zamieszkał u pułkownika 10. pułku Ułanów F. Zaleskiego na Placu Sobieskiego, a jego orszak - w Hotelu Puntscherta.
Następnego ranka arcyksięciu Rudolfowi Habsburgowi przedstawiono gości honorowych i zwiedził on wystawę w pięciu sektorach: narzędzia i sprzęty; żywność i napoje, odzież i obuwie; przedmioty obrzędów i obyczajów ludowych oraz sztuka ludowa.
W 1887 r. mieszkańcy Tarnopola zostali pionierami na Ukrainie, organizując wystawę pod gołym niebem. Chłopi z całej Galicji śpiewali pieśni dożynkowe i tańczyli. Kolejną atrakcją wystawy w Tarnopolu był udział chłopów w tradycyjnych strojach z całej wschodniej Galicji.
W. Fedorowicz zaprosił miejscowego fotografa A. Silkiewicza do zrobienia zdjęć tych grup etnicznych na potrzeby albumu. Silkiewicz wykonał 50 zdjęć. Uwiecznił typy etnograficzne odzieży z 37 powiatów i 49 wiosek, w tym bardzo odległych - Mikuliczyna (w powiecie nadwórniańskim) Kropiwnika (w pow. drohobyckim), Ispasa (w pow. wyżnickim), Czesnyka (pow. rohatyński), Berlina (w pow. brodzkim), Podhorców (pow. złoczowski), Serafiniec (w pow. horodeńskim), Kulikowa (w pow. żółkiewskim) i innych. Stroje ludowe Ziemi Tarnopolskiej reprezentowane są przez 14 wiosek z podolskiego Naddniestrza (wsie Dobrowlany, Hermakówka, Senków - na zdjęciach widzimy starszych gospodarzy, młode kobiety z mężczyznami, dziewczęta i chłopców, i całe rodziny), a także z okolic Trembowli, Brzeżan, Zbaraża i Czortkowa.
Album ze strojami ludowymi Alfreda Silkiewicza jest nadal przechowywany w dwóch egzemplarzach we Lwowie, w Muzeum Etnograficznym i w Bibliotece im. W. Stefanyka ukraińskiej Akademii Nauk. Za pośrednictwem Iwana Franki trzecia kopia albumu została zakupiona przez czeskiego etnografa Františka Řehořa i przeniesiona do Muzeum Narodowego w Pradze, gdzie jest przechowywana do dziś. Dwadzieścia reprodukcji zdjęć z albumu znajduje się w zbiorach Muzeum Historii Lokalnej w Tarnopolu.
Jak pisał dziennikarz Iwan Franko dla Kuriera Lwowskiego : „Głównie dzięki energii i wytrwałości Władysława Fedorowicza udało nam się pokonać wszystkie przeszkody. Pan gubernator przyczynił się również do tego, że propozycje Ukraińców zostały przyjęte przez Komitet Czterdziestu jednogłośnie i bez dyskusji, oraz że wystawa etnograficzna w Tarnopolu pod kierunkiem W. Fedorowicza godnie reprezentuje ludność ukraińską i troskę lokalnych mieszkańców o zachowanie zabytków i rozwój istniejących gałęzi przemysłu.
To właśnie w Tarnopolu po raz pierwszy na Ukrainie eksponaty zostały wystawione pod gołym niebem podczas Krajowej Wystawy Etnograficznej w 1887 r . Następnie w Starym Parku znajdowały się domy z Podola, Nadbuża, Huculszczyzny i Naddniestrza.
II
Systematyczny i pełny opis wystawy jest przedwczesny, o ile nie jest ona całkowicie zorganizowana, a nawet niekompletna, ponieważ codziennie pojawiają się nowe przedmioty i zgłaszani są nowi uczestnicy. Jeśli zacznę opis na podstawie obecnie dostępnych materiałów, zrobię to z zastrzeżeniem, że po przedstawieniu ogólnego opisu będę mógł, w miarę pojawiania się nowych eksponatów, dodawać uzupełnienia do już nakreślonego obrazu.
Podstawą klasyfikacji obiektów etnograficznych jest zasada współczesnej geografii - charakteryzująca populację w dorzeczach głównych rzek regionu. Bez względu na to, czy w tym przypadku zasada ta jest jak najbardziej poprawna z możliwych, nie podejmuję się wcześniejszej oceny, ale wydaje się, że Galicja (mówię tylko o Galicji Wschodniej, ponieważ tylko ona zostanie zaprezentowana na tej wystawie), ma więcej różnych typów etnograficznych niż główne dorzecza.
Na przykład dorzecze rzeki Stryj, choć nie jest jednym z głównych, jest reprezentowane wzdłuż jej biegu przez trzy lub cztery typy: Bojków-Werchowyńców, z różnymi Tucholcami, Podgórzanami i Podolanami. Można również spierać się z autorami planu wystawy co do określenia, które dorzecza są główne. Wyróżnili oni dorzecze górnego Prutu i Czeremoszu (region huculski), Zbrucz (Podole galicyjskie), Bug (rejon Sokala) i Dniestr.Jeśli możemy powiedzieć o dwóch pierwszych, że w rzeczywistości pod względem etnograficznym reprezentują one pewną całość, która na pierwszy rzut oka pokazuje ich odrębność, to w żaden sposób nie możemy powiedzieć tego samego o pozostałych dwóch.
Dziwi przede wszystkim, dlaczego wyróżnili oni dorzecze Bugu, a pominęli znacznie większe i bardziej charakterystyczne dorzecze Sanu. Gdyby to zrobili, przekonaliby się, że dolna część tego ostatniego nie różni się etnograficznie od dorzecza Bugu i że ten typ etnograficzny nie jest charakterystyczny tylko dla tego dorzecza.
Pomijając San, nie uwzględnili bardzo interesujących i ważnych typów etnograficznych w jego środkowym i dolnym biegu - Łemków i tak zwanych Bajcarów - typów przejściowych między elementami ukraińskimi, polskimi i słowackimi. Dorzecze Dniestru również nie reprezentuje żadnego typu etnograficznego, wręcz przeciwnie, przesuwając się w dół Dniestru i jego dopływów można by wyróżnić co najmniej cztery typy etnograficzne, nie licząc lokalnych, często istotnych odmian.
Tak więc górne partie Dniestru, Stryja, Świcy, Łomnicy i obu Bystrzyc zamieszkują raczej jednorodne, ale niezwykle ciekawe typy Bojków, głównie pasterzy, owczarzy i handlarzy bydła, wśród których można wyróżnić interesującą odmianę Bojków synowódzkich - sklepikarzy i handlarzy. Ich rolnictwo jest w stanie pierwotnym, natomiast rozwija się hodowla bydła mlecznego, a pozostałości starożytnego życia rodzinnego, wspólnoty patriarchalnej, zostały w większości zachowane. Charakterystyczny strój i bardzo archaiczny język - to główne cechy tego typu, bardzo interesujące dla etnografa lecz prawie nie przedstawione na bieżącej wystawie, z wyjątkiem wygiętej drewnianej obręczy koła wozu, przysłanego przez pana Błażowskiego z Drohobycza) .
Równolegle do pasma górskiego, zamieszkałego przez Bojków, gdzie góry zamieniają się w łagodne wzgórza, widzimy Pogórzan, również charakterystycznych i uderzająco różnych od górali. Są to głównie rolnicy, chętni do rzemiosła i przemysłu, pracujący w wielu miejscach, jako górnicy, w fabrykach, tartakach, kopalniach soli, mobilni i idący z duchem czasu. Indywidualiści w życiu rodzinnym, kochają przede wszystkim prostotę, siłę i czystość w całym swoim stroju, sprzęcie i narzędziach. Ten typ również nie został wystarczająco reprezentowany na wystawie.
Tym bardziej nie możemy liczyć na właściwe odzwierciedlenie trzeciego z typów Naddniestrza - tak zwanych Dolaków, żyjących w podmokłych i mokrych dolinach górnego Dniestru i jego dopływów od Sambora do Żurawna. Ten typ jest na ogół flegmatyczny, powolny, całkowicie poświęcony rolnictwu, mniej zainteresowany rzemiosłem i edukacją. Długie, do ziemi, ubrania, zwykle lniane lub z białego płótna, ciasne i mniej schludne niż u Pogórzan chaty. Typowe dla gór i Pogórza brogi stopniowo zanikają, ich miejsce zajmują stogi i kopy.
To, że dzielimy się tymi wszystkimi uwagami, nie ma na celu sformułowania jakiegokolwiek oskarżenia przeciwko komitetowi organizującemu wystawę. W naszym pierwszym artykule czytelnik zobaczył, jak trudne były początki wystawy, jak krótki był czas na jej przygotowanie i jak małymi środkami dysponowali organizatorzy. Na to, aby dokładnie przedstawić wszystkie typy ukraińskiej ludności Galicji, jej gospodarkę i życie rodzinne, potrzeba byłoby co najmniej trzy razy więcej miejsca i czasu oraz dziesięć razy więcej pieniędzy. Mimo wszystko komitet wiele zrobił i możemy śmiało powiedzieć, że wystawa będzie pokazywać szeroki, peryferyjny pas Galicji wschodniej, poczynając od huculskiej wyspy etnograficznej i przesuwając się na północny zachód w stronę Pokucia, dużego zakątka między Dniestrem, Zbruczem, Podolem i resztą regionu aż po Bug.
Wreszcie, jest nadzieja, że udział żywych grup chłopskich z całego regionu, wybranych i wysłanych przez departamenty powiatowe, w wielu przypadkach będzie w stanie uzupełnić luki wynikające z warunków niezależnych od komitetu wystawienniczego. Do tej pory około 30 oddziałów powiatowych obiecało zapewnić przybycie przedstawicieli chłopów w strojach typowych dla każdego obszaru, po dwie, trzy lub więcej par.
Dlatego nasz opis zostanie pogrupowany według materiałów zebranych na wystawie. Jeden artykuł obejmie tematykę związaną z regionem huculskim, a następnie Pokucie, Naddnieprze, Podole i Nadbuże, a w dodatkach przedstawimy przegląd materiałów związanych z poszczególnymi rejonami i innymi typami etnograficznymi.
"Przewodnik informacyjny po wystawie etnograficznej urządzonej w Tarnopolu na cześć przybycia jego Ces. Wysokości Najdostojniejszego Arcyksięcia Rudolfa" autor Karol Falkiewicz 1887 Tarnopol
/
