MENU
Wierzchołek Pikuja (1408 m n.p.m.) z charakterystycznym austro-węgierskim obeliskiem geodezyjnym (podobne obeliski znajdują się również w dzisiejszej polskiej części Karpat, m.in. na Baraniej Górze w Beskidzie Śląskim, na Turbaczu w Gorcach, na Radziejowej w Beskidzie Sądeckim oraz na Chryszczatej i Wielkiej Rawce w w Bieszczadach Zachodnich). Zdjęcie zrobione od strony wschodniej z widocznym ciągiem połonin w kierunku zachodnim. Mgiełka na horyzoncie zasłania polską część Bieszczadów. Piątek, 23 marca 2012 r.

Dodał: Krzysiek_2° - Data: 2021-01-19 17:18:27 - Odsłon: 4371
23 marca 2012

Data: 2012:03:23 14:58:23   ISO: 100   Ogniskowa: 22 mm   Aparat: Canon EOS 500D   Przysłona: f/11   Ekspozycja: 1/250 s  


Najwyższy szczyt Bieszczadów Wschodnich, i zarazem całych Bieszczadów. Szczyt w głównym grzbiecie Karpat. Przez szczyt Pikuja biegnie granica między obwodami: lwowskim (na północy) i zakarpackim (na południu). Za I Rzeczypospolitej znajdował się na granicy z Węgrami, zaś w okresie międzywojennym na granicy polsko-czechosłowackiej (w 1939 r., po zajęciu Zakarpacia przez Węgry, na granicy polsko-węgierskiej). Na wierzchołku austro-węgierski obelisk geodezyjny. Najwyższe wzniesienie powiatu turczańskiego.

  • /foto/9138/9138847m.jpg
    1921 - 1928
  • /foto/9130/9130246m.jpg
    1933
  • /foto/10330/10330574m.jpg
    2012
  • /foto/9125/9125491m.jpg
    2015

Krzysiek_2°

Poprzednie: Kamienie Dobosza (ukr. Скелі Довбуша) Strona Główna Następne: Kolejka linowo-torowa na górę Giedymina


morganghost | 2021-01-22 09:50:47
Nie wiem skąd ta fantazja na temat obelisku geodezyjnego i to na dodatek jeszcze z czasów Austro-Węgier. Obelisk ten został poświęcony pierwszemu prezydentowi Czechosłowacji Tomasowi Masarykowi. W 20-leciu międzywojennym na żadnym ze zdjęć szczytu nie widać żadnego obelisku.
Krzysiek_2 | 2021-01-22 10:37:48
Dziś wieczorem odpowiem na Pana wątpliwości. Na razie korzystam z uroków Sudetów.
Krzysiek_2 | 2021-01-22 23:24:52 | edytowany: 2021-01-22 23:39:32
Przykro mi to pisać, ale to właśnie traktowanie obelisku jako pomnika poświęconego prezydentowi Czechosłowacji Tomaszowi G. Masarykowi jest „fantazją”. Wiem, że tak przedstawia ten obiekt wikipedia. Warto przyjrzeć się trzem wikipediom – polskiej, czeskiej i ukraińskiej. W polskiej są dwa przypisy dotyczące tej informacji: pierwszy do polskiego opracowania krajoznawczego z 2005 r. (mam tę książeczkę i nie ma tam informacji, skąd jej autorzy zaczerpnęli wiedzę o pomniku T. Masaryka na Pikuju), drugi do ukraińskiej strony internetowej „dla turystów” – lakoniczna do bólu. W wikipediach czeskiej i ukraińskiej przypisów nie ma żadnych (!!!). Zarówno w czeskiej, jak i w ukraińskiej podana jest informacja, że pomnik powstał w 1935 r. Trochę to dziwi, zważywszy, że T. Masaryk zmarł w… 1937 r. A zatem pomnik powstałby za życia leciwego prezydenta – na 85-lecie jego urodzin. Teoretycznie możliwe, ale gdy zerkniemy do ukraińskiej wikipedii to zaczynamy mieć dość spore wątpliwości – otóż to „źródło” podaje, że pomnik Masaryka ufundowała ludność wsi Husny, jako że „w 1935 r. Zakarpacie wchodziło w skład Czechosłowacji”. Problem w tym, że dwie leżące u podnóża Pikuja wioski Husne Wyżne i Husne Niżne znajdowały się przed wojną w… Polsce, w pow. turczańskim. Ciekawostką jest to, że gdy klikniemy na słowo „Husny” w tej informacji w ukraińskiej wikipedii, to zostajemy przekierowani faktycznie do wioski Husny (ukr. Гу́сний) na Zakarpaciu, ale znajdującej się w zupełnie innej części tego regionu (Husny w rejonie wielkoberezieńskim; zakarpackie wioski pod Pikujem znajdują się w rejonie wołowieckim). Można się też zastanawiać, dlaczego akurat Bojkowie zapałali taką miłością do czechosłowackiego prezydenta, że postawili mu betonowy pomnik, w dodatku taki sam, jak na kilkudziesięciu szczytach nie tylko w granicach Czechosłowacji, ale też Polski i Rumunii? Co zaś do przedwojennych fotografii Pikuja i znajdującego się na nim obelisku. Przed chwilą umieściłem na naszym portalu fotografię z 1933 r. (zob. ), na której widoczny jest obelisk oraz – co ważne – drewniana konstrukcja znajdującej się nad nim wieży triangulacyjnej (o tym, że jest to Pikuj przekonuje też charakterystyczny, główny słupek graniczny z widocznym herbem Polski; na Pikuju znajdował się słupek nr 1 przedwojennej granicy polsko-czechosłowackiej). Do tego można dołączyć kilka zdań Henryka Gąsiorowskiego, najwybitniejszego przed wojną znawcy Karpat Wschodnich, autora monumentalnego, trzytomowego „Przewodnika po Beskidach Wschodnich”, pisanego na przełomie lat 20. I 30., wydanego zaś drukiem w 1935 r. W tomie I dzieła, poświęconego Bieszczadom, opisując wejście na Pikuja Henryk Gąsiorowski pisze: Za znakami granicznymi oraz znakami głównego szlaku turystycznego (biało-czerwono-biały) przez Dżurowy Żołob i Zełemeny wchodzimy na szczyt Pikuja, oznaczony SYGNAŁEM TRIANGULACYJNYM (Gąsiorowski H., Przewodnik po Beskidach Wschodnich, t. I, cz. 1, Bieszczady, Lwów-Warszawa 1935, s. 85). Trochę się rozpisałem, ale chciałbym rozwiać Pana wątpliwości.
morganghost | 2021-01-26 16:07:01
Dziękuję za tę wyczerpującą lekturę, połowa moich wątpliwości została rozwiązana :) Dane o poświęceniu obelisku prezydentowi akurat nie czerpałem z wikipedii żadnych - nie uznaję tego za wiarygodne źródło jakichkolwiek informacji, lecz z opisów w przewodnikach po Ukrainie. Jednakże, faktem pozostaje, że nie jest to obelisk geodezyjny z czasów Austro-Węgier, lecz powstały gdzieś w XX-leciu międzywojennym. Są bardzo bogate fotografie archiwalne z czasów wyznaczania granicy między Polską i Czechosłowacją geodety Romana Gryglaszewskiego, który był jednym z pracowników komisji delimitacyjnej. Nie widać na nim na żadnym ze szczytów (Pikuj, Howerla) żadnych potężnych kamiennych obelisków, lecz małe słupki i drewniane wieże. Zapodam te zdjęcia wkrótce na serwis tutaj (są dostępne na zasadzie otwartej licencji). Natomiast co do datowania zdjęć z niepotwierdzonych źródeł - czasem można się nieźle zdziwić, że większość mija się z prawdą.
Krzysiek_2 | 2021-01-26 23:29:45 | edytowany: 2021-01-26 23:33:14
Wspominałem już wcześniej, że w polskiej części Karpat (w granicach dzisiejszej Polski) również znajdują się takie same betonowe obeliski. Jeden z nich na Wielkiej Rawce w Bieszczadach, chociaż nie na samej kulminacji, lecz w odległości ok. 200 m od szczytu. W świetnym przewodniku po Bieszczadach wydawnictwa „Rewasz” o tym obelisku można przeczytać następujące zdania: „Betonowy słup (dawne stanowisko geodezyjne) znajduje się w punkcie 1302 m n.p.m., ok. 200 m na północny zachód od szlaku niebieskiego i głównej kulminacji. Ze względu na swe położenie i wyniosłość Wielka Rawka już za czasów austriackich odgrywała ważną rolę w pomiarach kraju. Była najważniejszym punktem triangulacyjnym na obszarze polskich Bieszczadów i stanowiła wierzchołek sieci tzw. I rzędu (sąsiednimi wierzchołkami były odległe o dziesiątki kilometrów Magura Łomniańska, Rozłucz, Połonina Równa i Popričny Vrch.” Proszę zerknąć na fotografię obelisku z Wielkie Rawki - . Wypisz wymaluj, jak obeliski z Pikuja i Howerli; ale także Radziejowej, Chryszczatej, Turbacza i Baraniej Góry; ze słowackiego Vihorlatu i Minčola, z położonego na rumuńsko-ukraińskiej granicy Pop Iwana Marmaroskiego, ze Stoja w paśmie Borżawy i jeszcze paru innych. Jest to jeden typ znaku geodezyjnego – niemożliwe, aby w okresie międzywojennym na terytorium Polski (Barania Góra, Turbacz, Radziejowa, Chryszczata, Wielka Rawka) zastosowano wzorzec czechosłowacki; podobnie i w byłej Czechosłowacji nie stosowano by typu polskiego (np. Vihorlat i Minčol w Górach Czerchowskich). Geneza austriacka wszystko logicznie wyjaśnia. Do końca I wojny światowej wszystkie terytoria, na której występuje ten wzór znaku geodezyjnego, znajdowały się wszakże w granicach Austro-Węgier.
Krzysiek_2 | 2021-01-27 16:04:03 | edytowany: 2021-01-27 16:59:51
Prowadzona na portalu dyskusja spowodowała, że zacząłem drążyć temat. I stał się on pasjonujący. Niektóre znajdujące się w dzisiejszej Republice Czeskiej obeliski geodezyjne mające taką formę, jak te z Pikuja i Howerli, są datowane na lata 60.-80. XIX w.! (np. góra Větrník u Lišova w pobliżu Czeskich Budziejowic, a zatem bardzo daleko od dzisiejszej granicy polsko-czeskiej – zob. ), ale są i znacznie młodsze, pochodzące z 1933 r. (np. na najwyższym szczycie Beskidu Morawsko-Śląskiego, czyli Lysej hory, który pochodzi z 1933 r.; znajduje się on zatem bardzo blisko granicy z Polską). I właśnie ten obelisk z Lysej hory może być związany z podpisanym w 1930 r. porozumieniem Polski i Czechosłowacji w sprawie połączenia punktów triangulacji w tych dwóch krajach (w ówczesnej literaturze dotyczącej geodezji brzmi to tak: réseau rattachant la triangulation Polonaise à la triangulation Tchecoslovaque). Możliwe, że właśnie w związku z tą międzynarodową umową zainstalowano na karpackich szczytach, po obydwu stronach granicy, właśnie tak wyglądające obeliski geodezyjne, mające ujednoliconą formę. Czy obie strony zgodziły się na wcześniejszy austro-węgierski wzór czy wręcz wykorzystano istniejące już w terenie znaki sprzed I wojny światowej, tego na razie jeszcze nie doczytałem. Konkluzja jest zatem jedna – są to na pewno obeliski sprzed II wojny światowej, natomiast określenie dokładnej metryki każdego z tych słupów (bo niektóre mogły zostać założone podczas tzw. dogęszczania istniejącej sieci triangulacyjnej), powinno być przedmiotem szczegółowych badań nad każdym takim zabytkiem z osobna.
morganghost | 2021-01-27 23:41:40
Właśnie zapodałem zdjęcie z bardzo poważnego źródła, datowane z okresu znakowania granicy Polsko-Czechosłowackiej
Krzysiek_2 | 2021-01-28 00:11:16 | edytowany: 2021-01-28 00:12:56
A zatem sporo się wyjaśniło. Ten obelisk na Pikuju musiał zostać wzniesiony w związku z pracami polsko-czechosłowackiej komisji ujednolicającej systemy triangulacyjne w obydwu krajach w latach 1930-1932. Proszę zerknąć na czwarte i piąte przeźrocze w tej prezentacji - . Dziękuję za fotografię ;)